W artykule ukazano podjęty przez wychodźstwo zbiorowy wysiłek społeczny – zrzeszanie się pozbawionych państwowości obywateli w różne ugrupowania i związki w imię nadrzędnego interesu: uprawomocnienia polskiej kultury, udowodnienia jej żywotności jak i zaprezentowania Europie bogatej polskiej tradycji piśmienniczej. Przed ukazaniem emigracyjnych inicjatyw na rzecz tworzenia, promocji i ochrony poloników zaprezentowano wcześniejsze francuskie zainteresowania Wschodem, ze szczególnym uwzględnieniem kultury rosyjskiej. Omówiono – determinowaną bardziej przez polską kulturę niż politykę – aktywność stowarzyszeniową wychodźstwa w jego pierwszych latach pobytu poza macierzą. Przybliżono sylwetki dziewiętnastowiecznych prekursorów działalności na rzecz promocji polskiego piśmiennictwa na Zachodzie, a następnie plany, działalność oraz dorobek twórczy najaktywniejszych organizacji, które powstały po upadku powstania listopadowego. Ukazano zbiorowe jak i indywidualne zaangażowanie na rzecz stopniowej organizacji i gromadzenia polskiego dziedzictwa piśmienniczego. W trakcie omawiania kolejnych działań na rzecz zbierania i tworzenia poloników na emigracji ukazano wspólne polskie myślenie ponad politycznymi podziałami, a także inicjatywy i przedsięwzięcia scalające i de facto formujące Wielka Emigrację. Wskazano na inaczej kształtujący się system emigracyjnych wartości, który w całym procesie promocji polskiej kultury piśmienniczej we Francji wydawał się być kluczowy.
One of the most significant elements, strongly binding the politically divided Great Emigration, were the joint efforts on documentation of the Polish heritage. This article discusses a rare phenomenon in Europe – a collective and spontaneous action taken abroad by expatriates to find, collect, and develop French Polonica. This type of action was a collective effort of the whole national minority living in Paris. It shows a unique social effort: the association of citizens deprived of their own state in various groups and unions working jointly in order to prove the Polish rational status, legitimacy of Polish nationality. By showing the different stages of working on French Polonica, the dedication of individuals and societies, one must pay attention to the favorable French circumstances: some earlier interest in Russian literature and the uniqueness of Polish romantic writing. In addition, we observe the development of national ideology. Writing about the role of Polonica, the transcendent thinking and action taken jointly by the people of the Great Emigration, we present the organizational phenomenon of registration of Polish literature and the entire Polish culture. Part of the article is devoted to the most important methodological problems, related to the formal classification of closely-identified French Polonica which have been identified, thus indicating further research fields.
